Na półmetku życia - kryzys wieku średniego

Jedni twierdzą, że coś takiego nie istnieje, służy za wytłumaczenie wybryków i szaleństw lub złego humoru i depresji. Inni, że jest to poważny problem, którego nie należy bagatelizować. Część widzi to jako starającego się coś udowodnić starszego pana ubranego w młodzieżowe ciuszki w błyszczącym, czerwonym, sportowym samochodzie z kobietą w wieku własnej córki u boku lub starszej pani ze sztucznymi ustami i biustem, w króciutkiej mini desperacko walczącej ze zmarszczkami. Kolejni natomiast są przekonani, że wygląda to zupełnie inaczej - jak bezsilny, smutny człowiek, wspominający "stare, dobre czasy", nie mający nadziei na lepszą ani nawet równie dobrą przyszłość. O "starości młodych i młodości starych", o wieku średnim, a dokładniej o kryzysie wieku średniego można powiedzieć i napisać wiele. Wydaje się, że każdy ma własne zdanie na temat tego jak i kiedy się pojawia, a nawet tego czy w ogóle istnieje. I wszyscy po trosze mają rację, gdyż kryzys ten przybiera różną postać.

Według raportu Centrum Badania Opinii Społecznej pod tytułem "Między młodością a starością" Polacy uważają, że młodość kończy się średnio w wieku 35 lat i 3 miesięcy, po czym następuje wiek średni, który trwa do wieku 61 lat i 8 miesięcy, kiedy to zaczyna się starość. Osobą w wieku średnim jesteśmy więc przez 26 lat i 5 miesięcy, a są to lata bardzo intensywnych zmian. Zmiany te zachodzą na wielu płaszczyznach – od fizycznych (menopauza i andropauza, pogorszenie stanu zdrowia, problemy sfery seksualnej) i psychospołecznych (zmieniające się role społeczne, przechodzenie na emeryturę, problemy w związkach partnerskich) aż po uświadamianie sobie własnej śmiertelności, o której nie myśli się tak intensywnie we wcześniejszych okresach życia.

Zmianami, które są często najbardziej dotkliwe w wieku średnim są zmiany ról pełnionych dotychczas w życiu. Bycie matką / ojcem, córką / synem, żoną / mężem czy bycie prawnikiem, sekretarką, urzędnikiem, panią doktor – to role, które zostały nam nadane lub które samodzielnie wybraliśmy dla siebie w pewnym momencie naszego życia i pełniliśmy je przez wiele lat, z większą lub mniejszą satysfakcją. Wraz z upływem czasu ról przybywa, często na ich wybór nie mamy już wpływu. Mogą to być zmiany wydające się nieść dużo radości, np. stajemy się dziadkiem / babcią lub zmiany mogące nieść lęk i niepokój, np. zakończenie pracy zawodowej i przejście na emeryturę. Czas powoduje również konieczność zmierzenia się ze stratą: dzieci wyprowadzają się z domu zakładając własne rodziny, tracimy rodziców, partnerów, przyjaciół, a wraz z nimi jakąś część pełnionych ról.

Psychospołeczne zmiany w wieku średnim dotyczą nie tylko ról społecznych. Według Erika Eriksona przez całe życie zmieniamy się i rozwijamy, budujemy własną tożsamość i stajemy przed specyficznymi dla okresu, w którym się znajdujemy, kryzysami. Psycholog ten zakłada, iż w średniej dorosłości uczymy się przedkładać interesy innych nad własne, służymy przyszłym pokoleniom doświadczeniem, kreatywnością i wsparciem (np. emocjonalnym, finansowym), w ten sposób mamy poczucie własnej produktywności, przydatności kolejnemu pokoleniu i całemu społeczeństwu. Niezdolność do takiej produktywności powoduje stagnację i zaabsorbowanie samym sobą, co może przejawiać się na przykład poczuciem samotności i odosobnienia.

Wiek średni to moment, w którym stajemy na przysłowiowym półmetku własnego życia, podsumowujemy dotychczasowe osiągnięcia i porażki, czasami podejmujemy drastyczne kroki by spełnić własne marzenia w poczuciu, że na ich spełnienie nie mamy już wiele czasu. Zadajemy sobie pytania w poszukiwaniu sensu naszego istnienia: Kim tak naprawdę jestem? Czy moje wcześniejsze wybory były słuszne? Czy mam szansę jeszcze coś zmienić w moim życiu? Wydaje się, że to, w jaki sposób odpowiemy sobie na te pytania i jak podejdziemy do zmian, naturalnie pojawiających się w naszym życiu, zdecyduje czy znajdziemy się w stanie kryzysu wieku średniego czy też nie.

Doświadczanie jakiegokolwiek kryzysu jest trudnym dla człowieka doświadczeniem, ponieważ wymaga adaptacji do całkiem nowych warunków. Jednak kryzysu nie możemy określić jako złego lub dobrego wydarzenia. Koniec końców kryzys wymuszając na nas zaadaptowanie się do nieoczekiwanej sytuacji może stać się pozytywnym doświadczeniem, gdyż jest on sytuacją prowadzącą do zmian, dzięki którym możemy lepiej odnaleźć się w przyszłości. Pamiętajmy o tym, że jest to okres normalny i przejściowy, jak każdy w życiu. Postarajmy się zaakceptować to, co się z nami dzieje i wykorzystać ten czas na rozwój, a przede wszystkim doceńmy lata doświadczeń, których nikt nam nie zabierze, a z których korzystać mogą kolejne pokolenia.

Wydaje się, że z wiekiem średnim łączymy głównie słowo „kryzys”. Mimo to, jak wskazują badania, większość ludzi w średnim wieku przechodzi przez ten okres raczej spokojnie, ze świadomością przemijania, ale też ze stabilnym obrazem siebie, swoich możliwości i osiągnięć, dzięki czemu doceniają życie i potrafią się nim cieszyć. Nastraja optymistycznie również wspomniany na wstępie artykułu raport Centrum Badania Opinii Społecznej pod tytułem "Między młodością a starością". Czytamy w nim, iż zdecydowana większość, bo aż 70% Polaków przebadanych w 2007 roku czuje się młodo pod względem duchowym, a 61% pod względem fizycznym. Może więc rację miał ten, kto stwierdził że młodość nie ma wieku?

Literatura:

1. Centrum Badania Opinii Społecznej. (2007). Między młodością a starością.
   Komunikat z dwusetnego badania aktualnych problemów kraju. Uzyskane 10 września 2010 z: http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2007/K_022_07.PDF.
2. Freund, A.M., Ritter, J.O. (2009). Midlife Crisis: A Debate. Gerontology, 55, 582-591.
3. Hooyman, N.R., Kramer, B.J. (2006). Living Through Loss: Interventions Across the Life Span.
   New York: Columbia University Press.
4. Weaver, Y. (2009). Mid-Life – A Time of Crisis Or New Possibilities? Existential Analysis, 20, 69-78.

Autor: Karolina Zarychta

---

Jak bardzo pomocny był dla Ciebie ten artykuł?