Zaburzenia odżywiania a wizerunek własnego ciała

Wizerunek ciała to obraz ciała, jaki tworzymy we własnym umyśle. Nasze ciało jest więc tym, jak je odbieramy, jak wygląda w naszych oczach. Na rozwój wizerunku ciała ma wpływ wiele czynników. Jednak we współczesnym świecie, promowania szczupłej sylwetki i piętnowaniu osób niewpisujących się w ten ideał kształtem lub wagą swojego ciała, często dochodzi do wykształcania negatywnego schematu ciała i niezadowolenia z niego. Problem ten szczególnie widoczny jest w przypadku zaburzeń odżywiania.

Zaburzenia odżywiania

Najszerzej znanymi i opisywanymi zaburzeniami odżywiania są anoreksja (anorexia nervosa, jadłowstręt psychiczny) i bulimia (bulimia nervosa, żarłoczność psychiczna). Liczba osób cierpiących na te zaburzenia wciąż rośnie.

Anoreksję diagnozuje się, gdy waga chorego spada poniżej 85% wagi oczekiwanej dla osoby danej płci, danego wieku i wzrostu. Zaburzenia hormonalne towarzyszące anoreksji powodują zanik miesiączki u kobiet oraz problemy z potencją u mężczyzn. W przypadku anoreksji widoczne jest zniekształcenie w postrzeganiu własnego ciała i jego kształtów, chory zaprzecza swojej niskiej wadze i wykazuje ciągły strach przed przybraniem na wadze.

Osoby diagnozowane na bulimię, co najmniej dwa razy w tygodniu, zjadają w krótkim czasie ilości jedzenia znacznie większe niż większość ludzi byłaby w stanie zjeść. Podczas takich epizodów odczuwalny jest brak poczucia kontroli, aby go odzyskać i zapobiec przybraniu na wadze chory stosuje różnego rodzaju środki przeczyszczające i moczopędne, intensywnie ćwiczy, prowokuje wymioty lub głodzi się. W przypadku bulimii strach przed przytyciem i chęć utrzymania wagi poniżej wagi zalecanej wynika z silnego związku samooceny chorych z ich zadowoleniem z wagi i kształtów ciała.

Społeczno-kulturowe czynniki ryzyka w zaburzeniach odżywiania

Na zaburzenia odżywiania zachorować mogą nawet dzieci, rozpowszechnienie anoreksji wśród dzieci w wieku 11-16 lat wynosi 0,1%, a wśród nastolatków w wieku 16-19 - 1%. Na bulimię choruje nawet 5% ludzi na świecie. Zaburzenia te występują niezależnie od płci, wieku, pochodzenia czy orientacji seksualnej. Mimo to, najczęściej diagnozowane na zaburzenia odżywiania są kobiety w okresie dorastania. Według National Institute of Mental Health od 0,5 do 3,7% kobiet w ciągu swojego życia zachoruje na anoreksję, a od 1,1 do 4,2% kobiet na bulimię. Może być to związane z intensywnymi zmianami jakie zachodzą w czasie dojrzewania w ciele i psychice nastolatek. Kobiety częściej od mężczyzn skupiają się na wadze i kształcie swojego ciała, częściej porównują się z innymi, starają się osiągnąć aktualnie obowiązujący kanon kobiecej sylwetki. Obserwuje się też u nich względnie stale utrzymujące się niezadowolenie z własnego ciała. Mężczyźni mają tendencję do postrzegania siebie jako szczuplejszych niż w rzeczywistości są, kobiety natomiast zazwyczaj sądzą, że mają nadwagę.

Osoby mieszkający w tzw. krajach zachodnich uważane są za najbardziej poddające się naciskom współczesnej kultury by być szczupłym. Stąd też wśród nich odnotowuje się najwyższą zachorowalność na zaburzenia odżywiania. W krajach tych obserwuje się wyraźny kontrast pomiędzy wzrostem dostępności do niezdrowej żywności i przesadnie szczupłym ideałem ciała. Powoduje to nie tylko rzeczywisty wzrost średniej wagi, ale również zwiększa niezadowolenie z własnego ciała. W konsekwencji może prowadzić to do wykształcenia negatywnego wizerunku ciała i nadmiernego odchudzania. Dodatkowo szczupłości przypisuje się błędnie wiele pozytywnych cech. Często jest ona uważana za równoznaczną z posiadaniem kontroli nad własnym życiem, atrakcyjnością fizyczną i wysoką samooceną.

Zaburzenia wizerunku własnego ciała

Zaburzenia wizerunku własnego ciała są spowodowane negatywnym stosunkiem do własnego ciała lub jakiejś jego części. Osoby cierpiące z powodu zaburzeń odżywiania charakteryzują się nierealistycznym obrazem swojego ciała, często nie są zdolne do właściwej (zgodnej z rzeczywistością) oceny jego kształtów i wagi. Poczucie bycia grubym lub grubszym niż jest się w rzeczywistości jest jednym z czynników ryzyka występowania zaburzeń odżywiania. Jest ono obecne nawet wtedy, kiedy waga pacjenta jest w normie, a nawet jest niższa od zalecanej.

Oprócz takiej nierealistycznej oceny rozmiarów własnego ciała zauważyć można również rozbieżności pomiędzy wagą rzeczywistą chorych, a wagą którą uznają za idealną. Obecne są one w przypadku anoreksji i bulimii. Im większe są te różnice, tym większe niezadowolenie z własnego ciała i niższe poczucie własnej wartości. Zatem naturalnym zachowaniem będzie zmniejszanie tych różnic, np. poprzez stosowanie diet, głodówki itp. Wyżej wymieniony fakt promowania chudego ideału ciała oraz duże znaczenie nadawanie zewnętrznemu wyglądowi sprawiają, że rozbieżności te we współczesnym świecie występują coraz częściej, zniekształcając wizerunek własnego ciała nie tylko wśród osób dotkniętych zaburzeniami odżywiania.

Leczenie negatywnego wizerunku własnego ciała jest procesem wymagającym wielu zmian w sposobie myślenia i zachowaniu chorego. Czynności, które dotychczas stosował pacjent, aby utrzymać zadowolenie z własnego ciała i upewnić się co do jego niskiej wagi i odpowiedniego kształtu, zastępuje się czynnościami, które wzmacniałyby pozytywny obraz własnego ciała. W trakcie terapii ciało stać się zatem może źródłem przyjemności, zamiast narzędziem samokontroli i czymś co definiuje człowieka jako całość.

Literatura:

1. Brytek-Matera, A. (2008). Obraz ciała – obraz siebie. Wizerunek własnego ciała w ujęciu psychospołecznym. Warszawa: Difin.
2. Cooper, M. J., Deepak, K., Grocutt, E., Bailey, E. (2007a). The experience of ‘feeling fat’ in women with anorexia nervosa, dieting and non-dieting women: an exploratory study. European Eating Disorders Review, 15, 366-372.
3. National Institute of Mental Health (2009). The Numbers Count: Mental Disorders in America. Uzyskane z: http://www.nimh.nih.gov/health/publications/the-numbers-count-mental-disorders-in-america/index.shtml Dnia 24 marca 2010.
4. Posavac, S. S., Posavac, H. D. (2002). Predictors of women’s concern with body weight: The roles of perceived self-media ideal discrepancies and self-esteem. Eating Disorders, 10, 153-160.
5. Rybicka-Klimczyk, A., Brytek-Matera, A. (2008). Wizerunek ciała i jego wymiary a aspekty behawioralne zaburzeń odżywiania u zdrowych kobiet w różnych fazach rozwojowych. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii, 4, 143-151.

Autor: Karolina Zarychta

---

Jak bardzo pomocny był dla Ciebie ten artykuł?